“TPQ’nun bu sayısında Birinci Dünya Savaşı’nın 100. yıldönümü vesilesiyle, Türkiye ve komşu bölgelerinde tarihten kalan mirasın günümüzde kimlik üzerinde üretilen siyasete ve jeostratejik yönelimlere etkilerini araştırıyoruz.

Özellikle İmparatorluğun hüküm sürdüğü coğrafyada, Osmanlı devlet sisteminin ortadan kalkmasını takiben, Türkiye ve komşu bölgelerindeki kilit dinamiklere odaklanarak, etnik ve dini önyargıları körükleyen toplumsal hafıza ve yorumların oynadığı rolü araştırıyoruz. Yapıcı ve geleceğe dönük bir bakışla, geçmiş tecrübelerden edinilen derslere vurgu yaparak farklı yaklaşımları birbirine yaklaştıracak, kapsayıcı vatandaşlık ve liderlik modellerini bağdaştırmayı amaçlıyoruz.”

“Osmanlı düzeni, Ermeni kimliğini baskı altına almayı bırakın, aksine bu kimliği aynı potada ve kurumsal bir bütünlük içinde kaynaştırarak teminat altına almıştır.”

“Tehcir merkezli geriye doğru bir tarih anlayışı benimsendiğinde, birbirini tahkir eden iki kolektif bilincin oluşması kaçınılmazdır.”

“Biz yalnızca yurt dışındaki Türklere değil, Anadolu’dan göç eden tüm topluluklara kendi diasporamız gözüyle bakıyoruz.”

“‘Arap Baharı’nı ‘Avrupa Halkların Baharı’ına benzetmek isteyenlerin bilmesi gereken nokta Avrupa Baharı’nın kısa vadede tamamen başarısız olduğudur.”

“Arap Baharı ile Osmanlı İmparatorluğu’nun parçalanması arasında geçen yüzyılda oluşan kimlikleri yok sayamayız.”

“Türkiye’nin rejimi ve toplumsal uyumu gecikmiş ‘Osmanlı Baharı’ndan sadece marjinal şekilde etkileniyor. Bu nedenle Türkiye bölgesel güç rolünü oynamak için iyi konumlanmış durumda.”

“Dünyada güncel çatışmaların neredeyse tamamının temelinde kültürel nedenler yatıyor; bu çatışmaları dini, tarihi ve etnik yanlış anlamalar körüklüyor.”

“Komünistler tarafından yönetilmiş ülkelerin bulunduğu bölgedeki çatışmaların sürmesinin nedenlerinden biri de kültürel diplomasi araçlarının yanlış kullanılması. Bu durum zaman zaman çatışmaları daha da derinleştiriyor.”

“Din, eski Yugoslavya’da ve SSCB’nin bazı bölgelerinde, komünistlerin düşündüğünden daha belirleyici bir etmen oldu.”

“Belgelemenin olağan sonuçlarından biri de ‘öteki’ye, ‘düşman’a, mağdura veya faile yönelik algıların, yorumların ve tavırların dönüşüme uğrayıp, bunların homojen bir grup şeklinde algılanmamalarını sağlamasıdır.”

“Bir tarih komisyonunun kurulması, ülkenin demokrasi seviyesine dair önemli bir testtir.”

“Komisyonun yapılan zulmü ortaya koyması sayesinde, mağdurlar genellikle ‘adaletin sağlandığı’ hissine kavuşuyorlar.”

“Osmanlıların Birinci Dünya Savaşı’nda yenilmesi neticesinde Türkler, daha mütevazi ve vatan temelli bir milliyetçiliğe yöneldiler.”

“Osmanlı Devleti’nin Müttefiklerin şartlarına boyun eğdiği Sevr’in aksine, Lozan, tek taraflı bir dayatmanın değil, tarafların arasındaki müzakerelerin sonucuydu.”

“İktidarın etnik homojenleştirme çabaları, özellikle de son dönemlerde Kürtlerin tepkilerini körükleyen önemli etkenlerden biri oldu.”

“Birinci Dünya Savaşında katledilen Ermenilerden bahsedilemediği gibi, canını kurtarmak için Müslümanlığa geçerek sağ kalanlar ve kurtarılıp zorla Müslüman yapılanlar da görmezden geliniyor.”

“Soykırım konusunda doğrudan mağdurlardan daha fazlasını kapsayacak ve paylaşılan bir hafızaya doğru gidecek yeni bir dilin inşasının arifesinde miyiz?

“Diaspora Ermenileri ve onların Türk muhatapları arasında karşılıklı tanıma süreci devam ediyor, her ikisi de benzer kültürel arka plana sahip oldukları için, aşağı yukarı aynı dili konuşuyorlar.”

“Rumlar, bütün Osmanlı azınlıkları gibi, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 1908 darbesini, eşitlik sözlerini ve yeni anayasal düzeni hevesle karşıladılar.”

“Yunan edebiyatında üçüncü taraflara suç yüklemek geleneksel bir temaydı, bu edebiyat aynı Türk edebiyatında olduğu gibi kuru ve bayağı ‘anti-emperyalist’ bir söyleme oturuyordu.”

“‘Öteki’nin bizim hakkımızda ne düşündüğü konusunda fikrimizin olmaması birbirimize ulaşmamızı engelliyor ve belki de ‘öteki’ye yönelik basmakalıp yaklaşımların ve hasmane hislerin çift taraflı inşa edilmesine yol açıyor.”

“Durumu düzeltmenin ilk adımı sorunu tanımlamak. Biz de Öteki Kasaba adlı filmimizde iki ülkede ortak tarihin nasıl öğretildiği konusuna ışık tuttuk.”

“İslami gelenekten gelen Vakıf kurumu, gayrimüslim cemaatlerin ihtiyaçlarına karşılık verebilecek şekilde zamanının sosyal standartlarına uyum sağlayarak, üyelerine fayda sağladı.”

“Türkiye, onyıllarca süren olumsuz tecrübelerin ardından, evrensel insani değerler ve liberal ilkelere dayanan bir anayasa istediğini ilan etti.”

“Millet sistemi Balkanlar’da farklı etnik toplulukların Osmanlı yönetimi altında gelişip bir arada yaşamasına imkan verdi.”

“Önce Sırplar, ardından Yunanlar ve Rumenler ve son olarak da Bulgarlar ulus devletlerini kurmak için Osmanlı yönetimine karşı mücadele ettiler.”

“1908’deki Genç Türk Devrimi, Sultan II. Abdülhamid’in İslami vizyonunu yok ederek, yerine seküler ve anayasalcı bir yaklaşım getirdi. Ülkede özgürlükçü bir rüzgar esmeye başladı.”

“Kürtlerin geçen yüzyıldaki taleplerinin günümüzdeki taleplerinden çok da farklı olduğunu söyleyemeyiz.”

“Alevi toplulukların tarihsel hafızaları farklılıklar gösterse de, hepsinin ortak yönü merkezileştirme politikalarından olumsuz etkilenmiş olmaları.”

“Bu bağlamda, hükûmet, Alevilere yönelik yapılmış haksızlıkları kabul edip, özür ve tazminat sunmak yerine Alevileri dışlama siyasetinde ısrarcı.”

“Bosna ve Kosova’daki savaşlar yüzünden yaşanan mülteci krizinde uygulanan politika, Kürt mültecilere karşı takınılan çekingen tavra da, Bulgaristan’dan gelenlere yönelik samimi yaklaşıma da benzemiyordu.”

“Diğer birçok Avrupa ülkesinde normal şartlarda etik bir tartışması beklenen [Suriye’den gelen mülteciler] konusunda, Türk toplumu inanılmaz bir sosyal ve siyasi sağlam duruş gösteriyor.”

“Çanakkale, tarafların üzerinde mücadele ettiği tarihi açıdan mücadele konusu olan birçok yerin aksine, barışcıl uzlaşının simgesi haline geldi.”

“Türkiye’nin Kuzey Kafkasya’ya yönelik siyaset üretiminde Çerkes diasporasının azalan etkisi, bu grupların Rusya’ya yönelik iki farklı duruşları olmasından dolayı. Örneğin, Abhazya konusunda birçok Çerkes Rus-Türk işbirliğini desteklemekte, birçoğu da kendi uluslarına karşı Moskova tarafından yapılmış tarihsel haksızlıklara vurgu yapıyorlar.”

“Tarihsel olarak Boşnaklar Osmanlı dönemini Bosna-Hersek’in ‘Altın Çağı’ olarak görüyor ve kendilerinin dini kimliklerinin doğuşu olarak tanımlıyorlar. Buna karşılık, Bosna-Hersek’in Hristiyan Sırp ve Hırvat nüfusu ise Osmanlı dönemini 400 yıldan fazla süren esaret ve bir trajedi şeklinde tanımlıyorlar.”